Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen
De Nederlandse botanische tuinen werken op allerlei gebieden met elkaar samen in de Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen (NVBT). Medewerkers uit de verschillende tuinen komen regelmatig bij elkaar voor het uitwisselen van expertise en het opzetten van gezamenlijke projecten. Een groot deel van de plantencollecties van de Hortus zoals de orchideeën, palmvarens en varens, maken deel uit van de Nationale Plantencollectie, beheerd door de Stichting Nationale Plantencollectie (SNP). Ook historische collecties zoals de Clusiustuin en de oorspronkelijke Von Siebold-planten vallen hieronder. De Stichting is de officiële partner van de overheid bij het onderbrengen van in beslag genomen planten.
Stichting Nationale Plantencollectie
De Hortus is een van de tuinen van de Nederlandse Vereniging van botanische tuinen en is daarmee nauw verbonden met de Stichting Nationale Plantencollectie (SNP). De SNP coördineert de wetenschappelijk gedocumenteerde plantencollecties in diverse tuinen en bewaakt de kwaliteit van deze collecties.
De Nationale Plantencollectie is de taxonomisch verantwoord beheerde collectie levende planten, waarvan onderdelen door samenwerkende (botanische) tuinen zijn samengebracht en worden beheerd. Het gaat daarbij om plantencollecties die voor Nederland in wetenschappelijk, cultuurhistorisch of maatschappelijk opzicht van bijzondere waarde zijn.
De belangrijkste doelen van de Stichting Nationale Plantencollectie zijn:
- behoud en verbetering van plantencollecties die van nationaal belang zijn
- behoud van biodiversiteit
- genenbankfunctie
- voorkomen van onnodige verdubbeling door taakverdeling en specialisatie
De Hortus botanicus Leiden bezit en beheert de volgende plantencollecties:
- Tropische varens
- Winterharde varens
- Dischidia
- Hoya
- Cycadales
- Tropische orchideeën
- Mierenplanten
- Carnivoren
- Nepenthes
- Kuipplanten
- Von Sieboldplanten
- Clusiustuin
Clusiusstichting
De Clusiusstichting stelt zich ten doel de belangstelling te bevorderen voor de historische en culturele aspecten van de tuin, het landschap en de botanie, en die van een wetenschappelijk draagvlak te voorzien. De stichting haakt daarbij in op de groeiende belangstelling voor de tuincultuur. Zij organiseert internationale symposia en een jaarlijkse Clusiuslezing met gerenommeerde sprekers. Tevens is de Clusiusstichting de drijvende kracht achter de Japanse tuin en heeft de oorspronkelijke botanische tuin uit de zestiende eeuw hersteld bij zijn 400 jarig jubileum in 1990. Op initiatief van de Stichting heeft de Universiteit Leiden een bijzondere leerstoel ingesteld voor de bestudering van de geschiedenis van tuin- en landschapsarchitectuur.
Europees netwerk
Op initiatief van de Duitssprekende botanische tuinen in Europa is er een breed netwerk voor het uitwisselen van materiaal aan het ontstaan: the International Plant Exchange Network (IPEN). De Europese tuinen werken samen in het European Botanic Gardens Consortium, voor het opstarten van gezamenlijke projecten, en om de drie jaar overleg in de vorm van een congres. Alleen al in Europa zijn er zo’n 800 botanische tuinen.
Wereldwijd
Botanische tuinen overal ter wereld vinden elkaar in de BGCI (Botanic Gardens Conservation International) die congressen en allerlei andere activiteiten organiseert. Een belangrijke partner bij het beschermen van natuur wereldwijd is de International Union for Conservation of Nature (IUCN), die zoveel mogelijk mensen en instellingen bij de natuurbescherming wil betrekken. Deze organisatie houdt een lijst bij van bedreigde soorten overal ter wereld: the IUCN Red List.
Verder zijn er nationaal en internationaal verschillende samenwerkingsverbanden opgebouwd met o.a.
- Royal Botanic Gardens Edinburgh (Flora of Thailand, Flora of Indochina).
- Pha Tad Ke Botanical Garden in Luang Prabang, Laos (wetenschappelijk advies).
- Nong Nooch Garden Thailand (Cycadales).
- Kebun Raya Bogor (Orchidaceae, Amorphophallus).
- University of Hongkong (Annonaceae).
- Vietnam Forestry University (Inventarisatie en medicinale planten).
- Royal Botanic Gardens Kew (Orchidaceae).
- Botanische tuin van Padua, Italië (wetenschappelijk advies)
- Botanischer Garten Wien (geschiedenis van de Hortus).
- New York Botanical Garden (Cycadales).