Orchideeën

De bijenorchis (Ophrys apifera) is een bekende orchidee waarvan, zoals de naam al verklapt, de lip enigszins op een bij lijkt. In tegenstelling tot veel andere orchideeën is de bijenorchis een geofyt: planten die ondergronds droge of koude tijden doorstaan, waarbij reserves opgeslagen zijn in hun knollen, bollen of wortelstokken. Onze collectie geofyten is een van onze kroonjuwelen, waarvan velen in de Bollentuin te bewonderen zijn. De bijenorchis past hier goed bij. 

Het geslacht Ophrys komt voornamelijk voor in het Middellandse Zeegebied. In de Hortus wordt onderzoek gedaan naar orchideeën uit dit gebied. Het geslacht wordt in deze gebieden bedreigd, omdat het een traditie is om de planten op te graven en de jongste knol te verzamelen. Van die knolletjes maakt de lokale bevolking ‘salep’, een poeder dat waterige vloeistoffen heel dik en stroperig maakt. Helaas is er een nieuwe generatie verzamelaars die hele populaties planten uitroeien om winst te maken met de verkoop van salep. Om die reden vinden er diverse onderzoeken plaats om deze orchideeën én de salepcultuur goed te begrijpen, en om uiteindelijk een oplossing te vinden die voorkomt dat soorten uitsterven door deze traditie. 

Belangrijke wetenschappelijke spillen in dit onderzoek zijn professor Barbara Gravendeel en Filip van Noort, onder wiens coördinatie diverse studenten en wetenschappers van buitenaf onze collectie gebruiken voor hun onderzoek. 

Ontdekt tijdens een verzameltocht door medewerkers van de Hortus en Naturalis in 2003 kreeg deze orchidee in 2015 officieel een naam: Dendrobium goodallianum. Hij is dus vernoemd naar Jane Goodall.

De orchidee Dendrobium goodallianum werd beschreven in het vaktijdschrift Malesian Orchid Journal Vol. 14 (2014) door Ed de Vogel en Rogier van Vugt. Esmée Winkel maakte de bijbehorende wetenschappelijke tekening waarvoor zij tijdens de Botanical Images Scotia-tentoonstelling (BISCOT) in Edinburgh een gouden medaille kreeg.

Dendrobium goodallianum bloeit slechts één dag, en ruikt naar kokos. Een bijzonderheid, want de meeste orchideeën zijn vrijwel geurloos. De plant wordt in de Hortus in een onderzoekskas gehouden en is niet zichtbaar voor publiek. Dit heeft te maken met het feit dat er tot op de dag van vandaag slechts één exemplaar bekend is. Het gebied waar de orchidee vandaan komt, Papoea-Nieuw-Guinea, is sinds 2003 ten prooi gevallen aan grootschalige houtkap. Het leefgebied van de plant is dus helemaal vernietigd.