Op dit moment is in de Tropische Kassen voor de tweede keer dit jaar een exemplaar van Amorphophallus titanum, ook wel bekend als de Reuzenpenisplant, in bloei te zien. De bloei is ook te volgen via een livestream op het YouTubekanaal van de Hortus. Op 14 juli bloeide er ook al een Reuzenpenisplant in de Hortus. Het is uitzonderlijk dat twee exemplaren van deze plant zo kort achter elkaar bloeien.
Wie de vorige gemist heeft, krijgt dus een herkansing. De bloei van Amorphophallus titanum is kort maar krachtig: na zo'n 48 uur stort de bloeiwijze weer in. De bloei van de Reuzenpenisplant is uniek is vanwege zijn grote formaat en intense geur. Als de plant bloeit, verspreidt hij honderden meters in de omtrek een stank die aan rottend vlees doet denken.
Warmtecamera
Tijdens deze bloei hangt er ook een warmtecamera bij de plant. Deze camera maakt zichtbaar wat je met het blote oog niet kunt zien: de bloeikolf van de plant warmt op als hij bloeit. Waarom doet hij dat? De combinatie van de stank en de warmte is ideaal om aasetende insecten van heinde en verre mee aan te trekken. Vliegen en kevers komen op de geur af en kruipen in de kelk, op zoek een lekker hapje. Die is er natuurlijk niet, maar het doel van de plant is bereikt: bestuiving.
En dan nu de clou: door de warmte te meten kunnen we precies zien wanneer de plant bloeit. Alleen tijdens de bloei warmt de groengele kolf op tot zo’n 38 graden. Zo weten we niet alleen wanneer en hoe lang de plant precies bloeit, maar ook wanneer hij klaar is met bloeien. Hoe warm de bloeikolf is kun je zien op onze livestream.
Korte bloei
De bloei is kort, slechts twee dagen. Waarom zo kort? Dat is onderdeel van de strategie van deze plant. Hij heeft namelijk te maken met twee uitdagingen: bloeien kost ontzettend veel energie en hij kan zichzelf niet bestuiven. Dat houdt in dat hij met zijn eigen, mannelijke, stuifmeel de vrouwelijk bloemen niet kan bevruchten. Dit om inteelt te voorkomen.
Daarom bloeit de plant de eerste dag vrouwelijk. De vrouwelijke bloemen onderin de kelk gaan open en kolf verspreidt een doordringende stank van rottend vlees die honderden meter in de omtrek te ruiken is. De combinatie van de geur en de warme kolf trekt vliegen en kevers aan die in de kelk, op de vrouwelijke bloemen gaan zitten. Na een dag stoppen de vrouwelijke bloemen met bloeien en gaan de mannelijke bloemen open. Deze bloeien geurloos en zijn bedekt met stuifmeel. De vliegen en kevers beseffen dat de bloeiwijze toch geen lekker hapje is en vliegen de kelk uit, langs de mannelijke bloemen, en raken bedekt met stuifmeel. De plant is na deze grote inspanning door zijn energie heen en stort in.
Daarna volgt een cruciaal moment: ergens in de omgeving moet er nog een Reuzenaronskelk bloeien (dit kan kilometers verderop zijn). Ook deze bloeiwijze verspreidt een stank en trekt alle vliegen en kevers uit de omgeving aan, waaronder die de eerdergenoemde bloeiwijze bezochten. Ze strijken neer op de vrouwelijke bloemen van het volgende exemplaar en bestuiven de bloemen met het stuifmeel van de vorige. Pas als dit gebeurt, is de bestuiving compleet.
Hoe kan het dat er de laatste tijd zoveel penisplanten in bloei staan?
De bloei van de penisplant is zeldzaam, zeggen wij altijd. Toch is dit de derde bloeiende penisplant in een jaar tijd. Hoe kan dat? Een verklaring voor waarom er zoveel exemplaren zo kort achter elkaar in bloei komen is de verbouwing van de Tropische Kassen in 2013. De omstandigheden van de kas waren in die periode zo wisselend, dat de collectie penisplanten een flinke klap heeft gehad. De plant eist namelijk een hoge luchtvochtigheid en een constante warmte van minstens 24°C. Ze hadden lang de tijd nodig om bij te komen. De groeicyclus was als het ware ‘gereset’. Penisplanten, die hun energie uit een knol onder de grond halen, hebben zo’n tien jaar nodig om genoeg energie op te slaan om tot bloei te komen. Die tien jaar is zo ongeveer verstreken, waardoor het nu voor velen van hen tijd is om te gaan bloeien.
Daarnaast krijgen wij sinds een aantal jaar hulp bij de verzorging van onze penisplantencollectie van vrijwilliger Rudmer Postma. Rudmer is een echte Amorphophallusenthousiast en verzorgt de collectie goed, van tijdig verpotten tot het geven van speciale mestmengsels.
Factsheet
Latijnse naam: Amorphophallus titanum
Veelvoorkomende namen: penisplant, reuzenpenisplant, reuzenaronskelk, Sumatraanse aronskelk
Land van herkomst: Indonesië, Sumatra
Familie: aronskelkfamilie (Araceae)
IUCN-status: Bedreigd
Grootste onvertakte bloeiwijze van alle bekende planten